Tez yazmak, birçok öğrenci için akademik yolculuğun en zorlu ve emek isteyen adımıdır.
Araştırma yapmaktan literatür taramaya, veri analizinden kaynakçaya kadar her aşama dikkat ve özen ister.
Ancak bu süreçte bazı yaygın hatalar, hem zaman kaybına hem de çalışmanın reddedilmesine neden olabilir.
Peki tez yazarken en sık karşılaşılan hatalar nelerdir?
Ve bu hatalar nasıl önlenebilir?
Bu yazıda, tez yazım sürecinde sık yapılan 7 hatayı ve bu hatalardan nasıl kaçınabileceğinizi detaylıca ele alıyoruz.
Tez yazımında yapılan en temel hatalardan biri, araştırma sorusunun veya amacının net olmamasıdır.
Konunun ilginç olması yeterli değildir; amacı belirsiz bir çalışma, yönsüz ilerler ve savrulur.
🔍 Örneğin:
"Sosyal medyanın gençler üzerindeki etkisi" çok genel bir başlıktır.
Ama “Sosyal medyanın 18–25 yaş arası üniversite öğrencilerinin benlik algısına etkisi” net bir araştırma amacıdır.
Tez konunuzu seçtikten sonra, şu 3 soruya net cevap verin:
Ne inceliyorum?
Kim(ler) üzerinde inceliyorum?
Neden bu konuyu seçtim?
“Bu tez neye hizmet edecek?” sorusunu baştan netleştirin.
Birçok tezde karşılaşılan sorunlardan biri de yetersiz, dağınık veya yüzeysel yapılmış literatür taramasıdır.
Alanyazın bölümü, çalışmanın hem teorik temelini kurar hem de özgünlüğünü gösterir.
Ancak bazı tezlerde sadece birkaç kaynak kullanılır, bazılarında ise neyin alıntı, neyin analiz olduğu belirsizdir.
Sonuç: Danışmanlar bu tür çalışmalarda “özgünlük yok”, “yüzeysel olmuş” gibi yorumlar yapar.
Güncel, güvenilir ve konuyla gerçekten ilişkili kaynaklar kullanın.
Literatürde daha önce yapılmış çalışmaları yalnızca özetlemeyin, yorumlayın ve eleştirin.
Her kaynakla şu soruyu sorun:
“Bu çalışma benim araştırma soruma nasıl ışık tutuyor?”
Not alırken sayfa numarası ve alıntı/yorum ayrımını yapın.
Tez yazım sürecinde yapılan yaygın hatalardan biri de akademik dilin tam olarak oturmamış olmasıdır.
Bazı tezlerde paragraflar arasında anlam geçişi zayıftır, cümleler dağınıktır ve dil bilgisi hataları metnin bütünlüğünü bozar.
Bu durum tezinizin ciddiyetini zedeleyebilir ve okuyucunun odaklanmasını zorlaştırabilir.
📉 Örneğin: Aynı paragrafta hem “çalışma gösteriyor ki” gibi resmi ifadeler hem de “buna göre diyebiliriz ki” gibi günlük dil kullanılabilir. Bu tarz geçişler metni akademik olmaktan uzaklaştırır.
Yazım sürecinde akademik anlatım ilkelerine sadık kalınmalı.
Kısa, net ve bilgi odaklı cümleler tercih edilmeli.
Her bölümde giriş – gelişme – sonuç düzeni kurulmalı.
Paragraflar arasında “bağlayıcı cümleler” olmalı. (örneğin: “Bu bağlamda”, “Öte yandan”, “Ayrıca”)
Tezlerde sık karşılaşılan problemlerden biri de eksik, hatalı veya standartlara uygun olmayan kaynak gösterimidir.
Bazı metinlerde doğrudan alıntı yapılmasına rağmen kaynak belirtilmez ya da sadece yazarın adı yazılır, sayfa numarası atlanır.
Bu durum, hem akademik etik açısından risklidir hem de Turnitin gibi benzerlik tespit programlarında ciddi uyarılara yol açabilir.
⚠️ Alıntı yapılmış ancak kaynak gösterilmemiş her ifade intihal riski taşır.
Her alıntı (doğrudan ya da dolaylı) için kaynak mutlaka belirtilmelidir.
Kullanılan atıf sistemi (APA, MLA, İSNAD vb.) tez boyunca tutarlı olmalıdır.
Doğrudan alıntılarda mutlaka sayfa numarası belirtilmelidir.
Kaynakça kısmında yalnızca kullanılan kaynaklara yer verilmelidir (hiç atıf yapılmamış kaynaklar eklenmemelidir).
Bir tezin bilimsel niteliğini belirleyen en önemli bölümlerden biri yöntem ve veri analizi kısmıdır. Ancak birçok tezde bu bölüm ya çok yüzeysel geçilir ya da detaylandırılmadan yazılır.
Araştırmanın nasıl yapıldığı, hangi araçların kullanıldığı, örneklem seçiminin nasıl belirlendiği gibi sorulara net cevap verilmediğinde çalışmanın güvenilirliği zedelenir.
📉 “SPSS ile analiz yapıldı” demek yeterli değildir. Kullanılan analiz türü, istatistiksel gerekçesi ve yorumlanması da açıkça belirtilmelidir.
Araştırma modeli, evren, örneklem, veri toplama araçları ve analiz yöntemi açık ve tutarlı şekilde yazılmalıdır.
Nicel çalışmalarda istatistiksel analizler (örneğin t-testi, ANOVA) neden tercih edildiğiyle birlikte açıklanmalıdır.
Nitel çalışmalarda temalar, kodlama süreci ve yorum yöntemi detaylandırılmalıdır.
Tablolar, analiz bulguları ile çelişmemeli; yorum kısmı yüzeysel kalmamalıdır.
Tezinizin içeriği ne kadar güçlü olursa olsun, yazım kurallarına uymamak metnin akademik bütünlüğünü zedeler.
Birçok tez, biçimsel hatalar nedeniyle iade edilir veya yeniden düzenlenmesi istenir.
Başlıkların yanlış biçimlendirilmesi, satır aralığı hataları, sayfa numaralarının eksikliği, tablo ve görsellerin yanlış yerleştirilmesi gibi unsurlar sıklıkla karşılaşılan sorunlardandır.
Üniversiteler genellikle kendi “Tez Yazım Kılavuzu”nu yayımlar. Bu kurallara birebir uymak zorunludur.
Üniversitenizin güncel tez yazım kılavuzunu yazım sürecinin başında mutlaka edinin ve her bölümde kılavuzla ilerleyin.
Başlık biçimleri (1., 1.1., 1.1.1.), yazı tipi, punto, kenar boşlukları gibi teknik ayrıntılara dikkat edin.
Tabloların ve görsellerin numaralandırılması ve kaynak gösterimi standartlara uygun olmalıdır.
Giriş, sonuç, kaynakça, ekler gibi bölümler doğru sıralanmalı ve içerik bütünlüğü korunmalıdır.
Tez sürecinde danışmanın rolü yalnızca onay vermek değildir; yönlendirmek, düzeltmek ve geliştirmek için sürekli geri bildirim sunar. Ancak bazı öğrenciler bu geri bildirimleri ya yetersiz okur, ya da duygusal tepkilerle görmezden gelir.
Bunun sonucunda ise düzeltilmemiş metinler tekrar iade edilir, süreç uzar ve akademik motivasyon ciddi şekilde düşer.
📉 “Danışman zaten çok şey istemiyor” ya da “Her dediğini düzeltirsem kendi fikrim kalmaz” düşüncesi, çalışmanın niteliğini zayıflatır.
Danışman geri bildirimleri hızlıca okunmalı, öneriler bölümlere göre madde madde not alınmalıdır.
Yapılan her düzeltme mutlaka kaydedilmeli; gerekiyorsa danışmana ikinci bir revize sorusu ile dönüş yapılmalıdır.
Yapılan önerilere sadece düzeltme olarak değil, geliştirme fırsatı olarak yaklaşılmalıdır.
Metin üzerinde versiyon kaydı tutmak (v1, v2...) ilerlemeyi takip etmeyi kolaylaştırır.
Tez yazım süreci; bilgi, araştırma ve zaman yönetiminin yanı sıra dikkatli planlama ve sistemli çalışma gerektiren bir süreçtir.
Ancak birçok öğrenci, teknik ya da içerik yönünden bazı temel hatalar yaparak süreci uzatmakta ya da tezinin niteliğini düşürmektedir.
Bu yazıda ele alınan 7 yaygın hata —
🔸 belirsiz araştırma soruları,
🔸 yüzeysel literatür taraması,
🔸 tutarsız yazım dili,
🔸 alıntı hataları,
🔸 yöntem eksiklikleri,
🔸 biçimsel uyumsuzluklar ve
🔸 danışman geri bildirimlerini görmezden gelmek —
sıklıkla yapılan ancak doğru adımlarla kolayca önlenebilecek hatalardır.
Başarılı bir tez için sadece içeriğin güçlü olması yetmez; aynı zamanda
dil, biçim, kaynakça ve akademik etik bütünlüğü de korunmalıdır.
Unutulmamalıdır ki:
Düzgün hazırlanmış bir tez sadece bir zorunluluk değil; akademik kimliğinizin ilk izidir.