Akademik yazım sürecinde alıntı yapmak, hem etik bir gereklilik hem de çalışmanın bilimsel niteliğini artıran bir unsurdur. Ancak birçok öğrenci, alıntının nasıl yapılacağını, hangi durumlarda doğrudan ya da dolaylı alıntı tercih edileceğini ve kaynağın nasıl gösterileceğini tam olarak bilmez.
Bu yazıda, doğrudan ve dolaylı alıntı tekniklerini örneklerle açıklıyor, en çok yapılan hataları ve farklı kaynak gösterme sistemlerine göre doğru uygulamaları ele alıyoruz.
Alıntı, başka bir yazarın düşüncesini, ifadesini ya da bulgusunu, kendi metninde yer vererek aktarmaktır. Akademik yazımda, alıntı yapılırken mutlaka kaynak gösterilmelidir. Aksi durumda intihal (aşırma) suçu oluşur.
Görüşlerinizi desteklemek
Bilimsel dayanak sunmak
Literatürle ilişki kurmak
Kaynağa saygı göstermek ve intihalden kaçınmak
Doğrudan alıntı, başka bir yazarın sözlerini hiç değiştirmeden, olduğu gibi aktarmaktır. Bu tür alıntılar özellikle tanım, çarpıcı bir görüş ya da teknik bir ifade aktarılırken tercih edilir. Ancak metnin %100 aynen alınması nedeniyle, mutlaka tırnak içinde yazılmalı ve kaynak belirtilmelidir.
Alıntı yapılan cümle tırnak işaretiyle yazılır
Sayfa numarası belirtilir
Kaynak gösterme sistemine (APA, MLA, İSNAD vs.) uygun biçimde yazılır
Genellikle 40 kelimeyi geçmeyen kısa alıntılar metin içinde tırnakla verilir
Daha uzun alıntılar blok alıntı formatında yazılır (tırnaksız ama girintili/paragraf içi)
APA Stilinde:
“Akademik yazım, yalnızca bilgi aktarmak değil; aynı zamanda düşüncenin sistemli sunumudur” (Yılmaz, 2021, s. 45).
MLA Stilinde:
“Edebiyat, insanın kendini anlamlandırma biçimidir” (Orhan 112).
İSNAD 1. Sürüm (Dipnot):
“Bilgi, insanın anlam arayışındaki en güçlü araçtır.”¹
¹ Ahmet Demir, Bilgi Sosyolojisi, İstanbul: Düşünce Yayınları, 2019, s. 88.
Kaynak gösterilmeden yapılan doğrudan alıntı intihal sayılır
Alıntı metne anlam katmalı, sadece yer doldurmak için yapılmamalı
Metnin büyük bölümü doğrudan alıntılardan oluşmamalı
Alıntının ardından kendi yorumunla devam etmek akademik bütünlüğü sağlar
Dolaylı alıntı, bir yazarın görüşünü kendi kelimelerinle yeniden ifade ederek aktarmaktır. Bu yöntemde metin birebir alınmaz, yazarın söyledikleri özetlenir ya da yeniden yapılandırılır. Ancak bilgi başkasına ait olduğu için yine kaynak gösterilmelidir.
Dolaylı alıntı, genellikle parafraz olarak da adlandırılır; ama her parafraz, akademik anlamda doğru yapılmış bir dolaylı alıntı sayılmaz.
Kendi cümlelerinle ifade edilmelidir
Alıntı yapılan kaynak parantez içinde veya cümle içinde mutlaka belirtilmelidir
Doğrudan alıntıdaki gibi tırnak kullanılmaz
Bilgi değiştirilmemeli, sadece anlatımı dönüştürülmelidir
APA Stilinde:
Yılmaz’a (2021) göre, akademik yazım sadece bilgi aktarmakla sınırlı değildir; aynı zamanda düşünsel bir süreci yansıtır.
MLA Stilinde:
Yılmaz, akademik yazımın yalnızca bilgi değil, düşünsel bir aktarım süreci olduğunu belirtir (112).
İSNAD 2. Sürüm (Metin içi):
Yılmaz, akademik yazının içerik kadar yöntemsel bir derinlik sunduğunu vurgular (2021, 45).
Her dolaylı alıntı bir tür parafraz sayılır; ancak parafraz daha teknik bir dönüştürme işlemidir. Parafrazda:
Cümle yapısı ve kelimeler değiştirilir
Ana fikir korunur
Kendi anlatım tarzın öne çıkar
Dolaylı alıntı ise bazen sadece özetleme ya da yeniden ifade etme şeklinde olabilir.
🎯 Kısa özet:
Doğrudan alıntı → kelimesi kelimesine
Dolaylı alıntı → anlamına sadık kalarak kendi ifadelerinle
Bu kısımda akademik alıntı hataları, kaynak göstermeden alıntı, tırnak işareti eksikliği, alıntı örnekleri, intihalden kaçınma gibi SEO değerli kelimeleri doğal biçimde yerleştireceğim.
Alıntı, akademik yazının en temel bileşenlerinden biridir. Ancak yanlış yapıldığında benzerlik oranının artmasına, intihal şüphesi oluşmasına ya da çalışmanın geri iade edilmesine neden olabilir. İşte akademik alıntı yaparken en sık yapılan hatalar:
Metin başka bir yazardan alınmışsa — ister doğrudan ister dolaylı olsun — mutlaka kaynak belirtilmelidir.
Kaynak belirtmeden alıntı yapmak intihaldir.
Doğrudan alınan cümleler mutlaka tırnak içine alınmalı ya da blok alıntı formatında gösterilmelidir.
Tırnaksız doğrudan alıntı, özgün yazı gibi algılanır ve etik ihlal sayılır.
Özellikle doğrudan alıntılarda sayfa numarası gösterilmelidir.
APA, MLA ve İSNAD gibi sistemler bunu zorunlu kılar. Sayfa numarası eksikliği, kaynakça tam olsa bile eksik atıf sayılır.
Metinde atıf yapılmış olsa da, alıntı yapılan kaynak kaynakça listesine eklenmemişse, çalışma bütünlüğünü kaybeder.
Dipnot ya da metin içi atıf yapılan her kaynak, kaynakçada da yer almalıdır.
Bir çalışmanın büyük bölümünün başka kaynaklardan doğrudan alıntılarla oluşturulması, metni “kolaj” haline getirir.
Bu, özgünlük oranını olumsuz etkiler. Alıntı kadar kendi yorumunun ve analizinin olması gerekir.
🎯 İpucu:
Alıntı yaparken en güvenli yol:
Kısa ve gerekli doğrudan alıntılar + yorum
Anlamı bozmadan yapılmış dolaylı alıntılar + doğru kaynak
Tam kaynakça + düzenli atıf
Akademik yazımda alıntı yapmak, yalnızca bilgi aktarmanın değil; aynı zamanda etik sorumluluğun da bir parçasıdır. İster doğrudan, ister dolaylı alıntı yapılsın, asıl önemli olan bilgiyi sahiplenmemek ve kaynağını doğru şekilde göstermektir.
Doğrudan alıntılar; kısa, dikkat çekici ve değiştirilemeyecek tanımlarda tercih edilmeli, tırnak içinde ve sayfa numarasıyla verilmelidir.
Dolaylı alıntılar ise, yazarın fikrini kendi ifadelerimizle yeniden anlatmak için kullanılır. Bu yöntem, hem özgünlüğü artırır hem de yazara hâkimiyeti gösterir.
Unutulmamalıdır ki:
🎓 “İyi bir akademik metin; yalnızca alıntılarla değil, o alıntıların üzerine inşa edilen özgün düşüncelerle değer kazanır.”